Είδη Παθήσεων - Κυστικές Νόσοι του Ήπατος (Αποστήματα)
Κατηγοριοποίηση και Αιτιολογία της Νόσου
Τα ηπατικά αποστήματα μπορεί να είναι μικροβιακά ή να αναπτύσσονται ως συνέπεια λοίμωξης από το πρωτόζωο Entamoeba histolytica (αμοιβάδωση).
Το 50% των μικροβιακών αποστημάτων προκύπτουν ως συνέπεια ασθενειών του χολαγγειακού δέντρου (λιθίαση, κακοήθειες). Επιπλέον, το 20% οφείλονται σε σκωληκοειδίτιδα ή εκκολποματίτιδα, το 10% σχετίζονται με εξω-γαστρεντερικές εστίες (ενδοκαρδίτιδα, πνευμονία, ουρολοίμωξη, χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών), το 10% συνοδεύουν τραύμα του ηπατικού παρεγχύματος, ενώ, τέλος, τα αίτια ανάπτυξής τους σε ένα 10% των περιπτώσεων παραμένουν αδιευκρίνιστα (κρυπτογενή μικροβιακά αποστήματα). Τα μικροβιακά αποστήματα μπορεί να είναι μονήρη (μονόχωρα ή πολύχωρα) ή πολλαπλά. Το μέγεθός τους μπορεί να κυμαίνεται από λίγα χιλιοστά έως αρκετά εκατοστά (εικόνα 1).
Από την άλλη πλευρά, τα αμοιβαδικά αποστήματα, αν και αρκετά συχνά (1% παγκόσμιος επιπολασμός), δε θα μας απασχολήσουν περαιτέρω, γιατί θεραπεύονται με τη λήψη μόνο αντιβιοτικής αγωγής (μετρονιδαζόλη) και εξαιρετικά σπάνια απαιτούν επιπλέον θεραπευτική παρέμβαση.
Κλινική Εικόνα της Νόσου
Τα συχνότερα συμπτώματα που αναπτύσσει ο ασθενής με μικροβιακό ηπατικό απόστημα είναι ο πυρετός, η αδυναμία, η ανορεξία και ο κοιλιακός πόνος. Οι μισοί άρρωστοι παρουσιάζουν ίκτερο. Πολλές φορές συνυπάρχει ιστορικό άλλης ενδοκοιλιακής νόσου (χολολιθίαση, χοληδοχολιθίαση, χολαγγειοκαρκίνωμα, σκωληκοειδίτιδα, εκκολποματίτιδα).
Διάγνωση της Νόσου
Τελεσίδικη διάγνωση τίθεται με απεικονιστικές μεθόδους. Συνηθέστερα χρησιμοποιούνται το υπερηχογράφημα και η αξονική τομογραφία ήπατος, ενώ σπανιότερα καταφεύγουμε στη μαγνητική τομογραφία και χολαγγειογραφία. Οι απεικονιστικές εξετάσεις, εκτός από την οριστικοποίηση της διάγνωσης και τον καθορισμό της μορφής και του αριθμού των μικροβιακών ηπατικών αποστημάτων, βοηθούν και στην ανίχνευση των πιθανών αιτίων ανάπτυξής τους.
Από τις αιματολογικές εξετάσεις διαπιστώνονται λευκοκυττάρωση και, αρκετά συχνά, διαταραχές της ηπατικής βιοχημείας (αυξημένες τρανσαμινάσες, χολερυθρίνη). Εάν από την κλινική εικόνα και τις απεικονιστικές εξετάσεις δεν μπορεί να αποκλειστεί το αμοιβαδικό απόστημα (π.χ. μονήρες απόστημα στο δεξιό λοβό, σε γεωγραφική περιοχή που ενδημεί η Entamoeba histolytica), η ανίχνευση αντιαμοιβαδικών αντισωμάτων στον ορό του ασθενούς είναι διαγνωστική.
Θεραπεία της Νόσου
Κεντρικό ρόλο στη θεραπεία των ηπατικών αποστημάτων διαδραματίζει η διαδερμική παροχέτευσή τους. Αν αυτή αποτύχει ή αν συνυπάρχει άλλη ενδοκοιλιακή βλάβη που χρήζει αντιμετώπισης, τότε ο ασθενής οδηγείται στο χειρουργείο (χειρουργική παροχέτευση ή ακόμα και ηπατεκτομή σε επιλεγμένες περιπτώσεις). Η αντιβιοτική αγωγή (εμπειρική ή κατευθυνόμενη) είναι πάντοτε απαραίτητη. Ειδικά στις περιπτώσεις αποστημάτων < 3 cm και χωρίς άλλο ενδοκοιλιακό πρόβλημα, η αντιβίωση μπορεί να αποτελέσει την αποκλειστική θεραπεία.
Εικόνα 1. Παρασκεύασμα δεξιάς ηπατεκτομής σε γυναίκα ασθενή 72 ετών με ευμέγεθες ηπατικό απόστημα στο δεξιό ημι-ήπαρ, το οποίο προκλήθηκε από υποκλινική σκωληκοειδίτιδα. Η φλεγμαίνουσα σκωληκοειδής απόφυση αφαιρέθηκε στον ίδιο χρόνο διενέργειας της ηπατεκτομής.